Άρθρο των Financial Times, που υπογράφει η Γκενίλ Τολ (Gönül Tol), διευθύντρια στο «Πρόγραμμα Τουρκία» του Ινστιτούτου Μέσης Ανατολής, επικεντρώνεται στην ανησυχία για την πυρηνική μονάδα του Ακούγιου στην Τουρκία, η οποία χτίζεται και θα λειτουργεί από τη ρωσική Rosatom με το μοντέλο BOO (Build-Own-Operate). Αυτό το μοντέλο δίνει στη Ρωσία τον έλεγχο της μονάδας για έναν αιώνα, δημιουργώντας στρατηγικά ζητήματα ασφάλειας για το ΝΑΤΟ, καθώς η μονάδα βρίσκεται κοντά σε σημαντικές εγκαταστάσεις του ΝΑΤΟ. Οι ανησυχίες περιλαμβάνουν την έλλειψη διαφάνειας, περιβαλλοντικούς κινδύνους, και τη δυνατότητα της Ρωσίας να χρησιμοποιήσει την ενέργεια ως γεωπολιτικό εργαλείο. Παρά τις αντιδράσεις της τουρκικής αντιπολίτευσης, ο Ερντογάν έχει εξασφαλίσει τη συνέχιση του έργου μέσω διακυβερνητικής συμφωνίας.
Πιο συγκεκριμένα, το άρθρο αναφέρει:
Ρωτήστε τον γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ να κατονομάσει την απόφαση του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν που τον ενοχλεί περισσότερο και πιθανότατα θα αναφέρει την αγορά του ρωσικού συστήματος αντιπυραυλικής άμυνας S-400. Αλλά το ΝΑΤΟ αντιμετωπίζει ένα ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημα όταν πρόκειται για τις σχέσεις Τουρκίας-Ρωσίας: το πυρηνικό εργοστάσιο του Akkuyu.
Ο Ερντογάν αρέσκεται να αποκαλεί την εγκατάσταση, που χτίζεται από τη ρωσική κρατική Rosatom στην ακτή της Μεσογείου, “το πρώτο πυρηνικό εργοστάσιο της Τουρκίας”. Στην πραγματικότητα, ανήκει στη Ρωσία. Στο τυπικό μοντέλο μηχανικής, προμήθειας και κατασκευής, ο προμηθευτής σχεδιάζει και χτίζει τον αντιδραστήρα πριν παραδώσει τα κλειδιά. Το Ακούγιου χρησιμοποιεί ένα μοντέλο BOO (Build-Own-Operate) χωρίς προηγούμενο για τη βιομηχανία. Η Ρωσία διατηρεί την πλειοψηφική ιδιοκτησία αλλά αναλαμβάνει όλους τους οικονομικούς, λειτουργικούς και κατασκευαστικούς κινδύνους.
Το πακέτο της Μόσχας περιλαμβάνει την κατασκευή, λειτουργία και εκπαίδευση προσωπικού, την διαχείριση των χρησιμοποιημένων πυρηνικών καυσίμων και την τελική αποσυναρμολόγηση – όλα πολύ ελκυστικά για μια χώρα νεοφώτιστη στην πυρηνική ενέργεια όπως η Τουρκία. Οι συμβάσεις BOO είναι ακριβές για τη Μόσχα, γι’ αυτό και η Ρωσία το έχει εφαρμόσει μόνο στο Ακούγιου και διστάζει να το χρησιμοποιήσει ξανά. Αλλά ο Πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν πρέπει να θεώρησε ότι τα οφέλη από την κατοχή στρατηγικής υποδομής σε μια χώρα του ΝΑΤΟ υπερβαίνουν τους οικονομικούς κινδύνους. Πιθανότατα έχει δίκιο.
Ως κάποιος που γεννήθηκε και μεγάλωσε λίγα μίλια από το εργοστάσιο, ανησυχώ βαθιά. Η έλλειψη διαφάνειας γύρω από τη διαδικασία, οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι και το κακό ιστορικό ασφάλειας της Rosatom ανησυχούν εμένα και εκατομμύρια ντόπιους. Οι δυτικές χώρες μπορεί να αγνοήσουν αυτές τις ανησυχίες και ακόμη να επαινέσουν την Τουρκία για τη πράσινη μετάβασή της, αλλά το Ακούγιου είναι επίσης πρόβλημα του ΝΑΤΟ – ένα μακροπρόθεσμο πρόβλημα.
Το έργο Ακούγιου χαιρετίστηκε από τον Ερντογάν ως το σχέδιό του για τη μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της Τουρκίας, ιδιαίτερα από τη Ρωσία. Αλλά αντί να το κάνει αυτό, η ρύθμιση BOO δεσμεύει την Τουρκία και τη Ρωσία μαζί για τον επόμενο αιώνα, μέσω ενός αναμενόμενου κύκλου λειτουργίας 60 ετών και της επακόλουθης διαδικασίας αποσυναρμολόγησης.
Τα κόμματα της αντιπολίτευσης της Τουρκίας είναι κατά του σχεδίου. Για να το θωρακίσει, ο Ερντογάν υπέγραψε μια διακυβερνητική συμφωνία με τον Πούτιν, καθιστώντας συνταγματικά αδύνατο για μια κυβέρνηση μετά τον Ερντογάν να την αμφισβητήσει. Αυτό σημαίνει ότι η Ρωσία, γνωστή για τη χρήση της ενέργειας ως γεωπολιτικού όπλου, θα έχει άμεσο έλεγχο στις στρατηγικές υποδομές σε μια χώρα του ΝΑΤΟ για 100 χρόνια, ανεξάρτητα από το ποιος είναι στην εξουσία.
Και δεν είναι μόνο αυτό. Το Ακούγιου βρίσκεται κοντά στην αεροπορική βάση Ιντσιρλίκ, όπου βρίσκεται η μεγαλύτερη εγκατάσταση αποθήκευσης πυρηνικών όπλων του ΝΑΤΟ και ένας κόμβος για υποστήριξη αποστολών συμμαχίας. Το εργοστάσιο βρίσκεται επίσης σε κοντινή απόσταση από τις εγκαταστάσεις ραντάρ βαλλιστικών πυραύλων του ΝΑΤΟ στο Κιρετσίκ. Η σύμβαση BOO τοποθετεί ρωσικό προσωπικό και περιουσιακά στοιχεία κοντά σε αυτές τις εγκαταστάσεις του ΝΑΤΟ. Η Τουρκία μπορεί να κατασκευάσει ένα άλλο ραντάρ για την προστασία του εργοστασίου. Στρατιωτικοί αναλυτές και αξιωματούχοι της άμυνας φοβούνται ότι εφόσον ο πυρηνικός σταθμός Ακούγιου ανήκει στη Ρωσία, η Μόσχα μπορεί να απαιτήσει να λειτουργήσει αυτό το ραντάρ και να φέρει στρατεύματα για την παροχή ασφάλειας. Ο Γιανκί Μπαγτσίογλου, ένας απόστρατος υποναύαρχος που είναι αναπληρωτής πρόεδρος του αντιπολιτευόμενου Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) υπεύθυνος για την εθνική άμυνα, μου είπε ότι ο Ερντογάν δεν πρέπει να το αφήσει να συμβεί αυτό.
Η Δύση έχει σε μεγάλο βαθμό παραβλέψει τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας από τη Ρωσία για τη δημιουργία μακροπρόθεσμων πολιτικών, οικονομικών και στρατιωτικών δεσμών με στρατηγικά σημαντικές χώρες. Ενώ η Τουρκία επικρίθηκε και τέθηκε υπό κυρώσεις για την αγορά των S-400, οι δυτικές χώρες έχουν σιωπήσει για το Ακούγιου. Αλλά τώρα η Τουρκία θέλει να κατασκευάσει έναν δεύτερο πυρηνικό αντιδραστήρα και η Ρωσία προηγείται στην προσπάθεια. Για να στερήσει από τη Μόσχα ένα ακόμη γεωπολιτικό πλεονέκτημα και να κατευνάσει τις ανησυχίες των ντόπιων για την ασφάλεια και το περιβάλλον, η Δύση πρέπει να κάνει περισσότερα για να ανταποκριθεί στους ευνοϊκούς όρους της Μόσχας. Η πίεση στις δυτικές αναπτυξιακές τράπεζες να εγκαταλείψουν την απροθυμία τους να χρηματοδοτήσουν έργα πυρηνικής ενέργειας θα ήταν μια καλή αρχή.
