Ήταν Τρίτη, 31 Οκτωβρίου, όπως και σήμερα, το 1922, όταν ξεκίνησε η σημαντικότερη ίσως δίκη στην ελληνική ιστορία του 20ου αιώνος, γνωστή ως «Δίκη των Εξ». Η επαναστατική κυβέρνηση, που είχε αναλάβει τα ινία της χώρας αμέσως μετά την πανωλεθρία των ελληνικών στρατευμάτων στη Μικρά Ασία και τη Μικρασιατική Καταστροφή δρομολόγησε άμεσα τη δίκη των υπαιτίων της καταστροφής.
Κατηγορούμενοι για εσχάτη προδοσία, στο Έκτακτο Στρατοδικείο που στήθηκε στη σημερινή Παλαιά Βουλή, ήταν οι:
- Δημήτριος Γούναρης (59 ετών, πρώην Πρωθυπουργός)
- Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης (68 ετών, πρώην Πρωθυπουργός)
- Νικόλαος Στράτος (50 ετών, πρώην Πρωθυπουργός )
- Νικόλαος Θεοτόκης (44 ετών, Υπουργός Στρατιωτικών στην κυβέρνηση Πρωτοπαπαδάκη)
- Γεώργιος Μπαλτατζής (56 ετών, Υπουργός Εξωτερικών στις κυβερνήσεις Γούναρη και Πρωτοπαπαδάκη)
- Ξενοφών Στρατηγός, υποστράτηγος ε.α. (53 ετών, Υπουργός Συγκοινωνιών στην κυβέρνηση Γούναρη)
- Μιχαήλ Γούδας, υποναύαρχος ε.α. (54 ετών, Υπουργός Εσωτερικών στην κυβέρνηση Γούναρη)
- Γεώργιος Χατζανέστης, αντιστράτηγος (59 ετών, Αρχιστράτηγος Μικράς Ασίας και Θράκης)
Μάταια, οι συνήγοροι υπερασπίσεως ενίσταντο για τη νομιμότητα και συνταγματικότητα της δίκης. Το δικαστήριο, υπό τον Αλέξανδρο Οθωναίο, τις απέρριψε όλες. Είναι κοινό μυστικό άλλωστε ότι οι κυβερνόντες επιθυμούσαν διακαώς την εκτέλεση των κατηγορουμένων, αλλά υπό τις πιέσεις Άγγλων και Γάλλων, προχώρησαν σε μία δίκη-φιάσκο, που σκοπό είχε απλά την τήρηση των προσχημάτων, προ του προδιαγεγραμμένου αποτελέσματός της.
Δύο εβδομάδες αργότερα και αφού είχε προηγηθεί η παραίτηση της κυβερνήσεως Κροκιδά, η οποία αντεκατεστάθη από την κυβέρνηση Γονατά, στις 9 π.μ. της 15ης Νοεμβρίου, ανακοινώθηκε στους κατηγορουμένους η καταδίκη τους εις θάνατο. Οι καταδικασθέντες εκτελέσθηκαν εσπευσμένα στο Γουδή, στις 11:27 π.μ., προς αποφυγή επιδόσεως τελεσιγράφου της αγγλικής κυβερνήσεως, η οποία απειλούσε με εγκατάλειψη της Ελλάδος στην τύχη της εν όψει της Συνθήκης της Λωζάννης και μη παροχή δανείου.
Παρ’ ότι το τελεσίγραφο επιδόθηκε μετά την εκτέλεση, η Αγγλία ανακάλεσε τον πρέσβη της και διέκοψε τις διμερείς σχέσεις με τη χώρα μας, ενώ το ίδιο έπραξε και η Ιταλία. Οι ΗΠΑ εξέφρασαν τη δυσαρέσκειά τους.
Το 1933 εντοιχίστηκε μαρμάρινη πλάκα στην είσοδο του υπουργείου δικαιοσύνης με τα ονόματα των εκτελεσθέντων, ενώ στον τόπο εκτελέσεως στο Γουδή κατασκευάστηκε η εκκλησία της Αναστάσεως. Η εκτέλεση των έξι, φέρεται να αναζωπύρωσε τότε το αντιβενιζελικό κίνημα στην Ελλάδα, το οποίο είχε υποστεί βαρύ πλήγμα.
Η Δίκη των εξ αποτελεί μέχρι σήμερα πεδίο αντιπαραθέσεως πολιτικών και ιστορικών στη βάση της διαχρονικής σύγκρουσης βενιζελικών και βασιλικών. Πρόκειται για ένα γεγονός που σημάδεψε την πολιτική ιστορία της χώρας μας και κατάφερε τραύματα στο συλλογικό υποσυνείδητο, τα οποία μέχρι σήμερα, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο δεν έχουν εντελώς επουλωθεί.
