Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει πολλές αρμοδιότητες επίβλεψης και ελέγχου που του επιτρέπουν να ελέγχει τα άλλα θεσμικά όργανα, την ορθή χρήση του προϋπολογισμού της ΕΕ και την σωστή εφαρμογή της νομοθεσίας της Ένωσης.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο
Ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έχει το δικαίωμα να παρεμβαίνει στην αρχή κάθε Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, παρουσιάζοντας τη θέση του Κοινοβουλίου για τα θέματα που θα συζητηθούν από τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων.
Μετά από κάθε σύνοδο κορυφής ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου υποβάλλει έκθεση στο Κοινοβούλιο για τα αποτελέσματα της συνόδου.
Ρόλος
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποτελείται από τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τον Πρόεδρό του, που εκλέγεται για θητεία 2½ ετών που μπορεί να ανανεωθεί μία φορά και τον Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Καθορίζει τις γενικές πολιτικές κατευθύνσεις και προτεραιότητες της Ένωσης.
Το Συμβούλιο της ΕΕ
Στην αρχή και το τέλος της κάθε εξάμηνης προεδρίας, ο Πρόεδρος του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης συζητά το πρόγραμμα της Προεδρίας με τους ευρωβουλευτές στην Ολομέλεια.
Οι ευρωβουλευτές μπορούν να υποβάλλουν γραπτές και προφορικές ερωτήσεις στο Συμβούλιο και να ζητήσουν τη δρομολόγηση νέων πολιτικών.
Στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων την προεδρία ασκεί ο/η Ύπατος Εκπρόσωπος για την Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφαλείας. Συμμετέχει ευθέως ή με εκπρόσωπό του/της στις συζητήσεις στην ολομέλεια που αφορούν θέματα εξωτερικής πολιτικής, πολιτικής ασφάλειας ή άμυνας. Δύο φορές το χρόνο, ο/η Ύπατος Εκπρόσωπος υποβάλλει έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για τις πολιτικές αυτές και τις οικονομικές και δημοσιονομικές επιπτώσεις τους.
Ρόλος
Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι το άλλο νομοθετικό σώμα της Ένωσης. Αποτελείται από υπουργούς από τα κράτη μέλη.
Ευρωπαϊκή Επιτροπή
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει το δικαίωμα να εγκρίνει τη σύνθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και να την παύσει από τα καθήκοντά της. Από το 1994, οι επίτροποι που προτείνουν τα κράτη μέλη υποβάλλονται υποχρεωτικά σε ακρόαση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας, οι επικεφαλής κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ προτείνουν τον υποψήφιο πρόεδρο της Επιτροπής λαμβάνοντας υπ’ όψιν τους το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών.
Το ΕΚ μπορεί να υποβάλει πρόταση μομφής κατά της Επιτροπής και να την πάψει από τα καθήκοντά της. Μέχρι σήμερα καμία από τις οκτώ προτάσεις μομφής που υποβλήθηκαν στο Κοινοβούλιο δεν έχει εγκριθεί. Το 1999, η Επιτροπή Santer παραιτήθηκε προτού το Κοινοβούλιο την υποχρεώσει να το πράξει.
Το ΕΚ ασκεί δημοκρατικό έλεγχο στην Επιτροπή, η οποία του υποβάλλει τακτικά εκθέσεις συμπεριλαμβανομένων των ετήσιων εκθέσεών της για τις δραστηριότητες της ΕΕ και για την εκτέλεση του προϋπολογισμού. Κάθε χρόνο, ο Πρόεδρος της Επιτροπής εκφωνεί λόγο στην ολομέλεια για την Κατάσταση της Ένωσης. Το Κοινοβούλιο καλεί συχνά την Επιτροπή να δρομολογήσει νέες πολιτικές και η Επιτροπή έχει την υποχρέωση να απαντά σε προφορικές και γραπτές ερωτήσεις των ευρωβουλευτών.
Ρόλος
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι ο θεματοφύλακας των Συνθηκών και το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ.
Δικαστήριο
Το Κοινοβούλιο μπορεί να καλέσει το Δικαστήριο να στραφεί κατά της Επιτροπής ή του Συμβουλίου εάν έχουν ενεργήσει αντίθετα με το πνεύμα της νομοθεσίας της Ένωσης.
Το Κοινοβούλιο μαζί με το Συμβούλιο μπορεί να ζητήσει από το Δικαστήριο να συγκροτήσει εξειδικευμένα δικαστήρια. Για παράδειγμα, το Δικαστήριο Δημόσιας Διοίκησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης ιδρύθηκε το 2005 προκειμένου να επιλαμβάνεται διαφορών μεταξύ της ΕΕ και της δημόσιας διοίκησής της.
Ρόλος
Το Δικαστήριο είναι το ανώτατο δικαστήριο σε θέματα νομοθεσίας της ΕΕ. Ερμηνεύει το δίκαιο της ΕΕ και διασφαλίζει την ομοιόμορφη εφαρμογή του σε όλα τα κράτη μέλη.
Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα
Το ΕΚ παρέχει γνωμοδότηση πριν από τον διορισμό από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Προέδρου, του Αντιπροέδρου και της Εκτελεστικής Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ).
Ο Πρόεδρος της ΕΚΤ υποβάλλει την ετήσια έκθεση της τράπεζας στην ολομέλεια και συμμετέχει σε τακτικό “νομισματικό διάλογο” με την Επιτροπή Οικονομικής Πολιτικής του Κοινοβουλίου.
Ρόλος
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι αρμόδια για την άσκηση της νομισματικής πολιτικής στην ευρωζώνη.
