«Μετά τον Φραγκίσκο, ο Κατακλυσμός»: Τι αφήνει πίσω του ο Πάπας της ανατροπής – και γιατί κανείς δεν ξέρει τι ακολουθεί
«Εσύ είσαι ο Πέτρος, και πάνω σε αυτό τον βράχο θα οικοδομήσω την Εκκλησία μου. Και οι πύλες της Κόλασης δεν θα υπερισχύσουν εναντίον της».
Η υπόσχεση αυτή, που για αιώνες ενέπνεε τους πιστούς, μοιάζει πλέον περισσότερο με εγγύηση απλής επιβίωσης παρά με διαβεβαίωση δόξας. Αν η Εκκλησία της Ρώμης τελικά θριαμβεύσει, όπως πιστεύουν οι Καθολικοί, τότε αυτός ο θρίαμβος θα είναι στο απώτερο μέλλον. Προς το παρόν, όπως αποδεικνύει η πολύπλοκη και αμφιλεγόμενη κληρονομιά του Πάπα Φραγκίσκου, η επιβίωση δεν ταυτίζεται με την υγεία.
του Jude Russo
Το τέλος μιας παπικής εποχής – και μιας εσωτερικής επανάστασης
Ο Πάπας Φραγκίσκος άφησε την τελευταία του πνοή τη Δευτέρα το πρωί, έπειτα από χρόνια φθίνουσας υγείας. Η παρακμή του είχε αρχίσει ήδη από το 2023, όταν υποβλήθηκε σε σοβαρή κοιλιακή χειρουργική επέμβαση. Η εικόνα του ποντίφηκα αποδείχθηκε —όπως πάντα στην Καθολική Εκκλησία— αντανάκλαση της ίδιας της κατάστασής της: μια Εκκλησία κουρασμένη, οικονομικά αποδυναμωμένη, και θεσμικά διασπασμένη.
Η παρακμή δεν είναι μυστήριο. Οι πιστοί στις παραδοσιακές εστίες του Καθολικισμού λιγοστεύουν, η Βατικανή οικονομία ακροβατεί στο χείλος της κατάρρευσης, ενώ στις χώρες του παγκόσμιου Νότου, η Εκκλησία χάνει έδαφος από ταχύτατα ανερχόμενα ευαγγελικά κινήματα.
Όλοι συμφωνούν στο πρόβλημα, διαφωνούν όμως για τα αίτια. Εκεί που τα ΜΜΕ, ιδίως στις ΗΠΑ, έπεσαν έξω, ήταν στο να αποδώσουν στον Φραγκίσκο ένα συνεκτικό ιδεολογικό προφίλ. Πίστεψαν ότι ήταν πραγματικά φιλελεύθερος. Στην πραγματικότητα, ο Φραγκίσκος δεν ήταν ιδεολόγος. Ήταν επαναστάτης χωρίς πολιτική συνέπεια – αλλά με απόλυτο έλεγχο.
Φραγκίσκος: ο αυτοκράτορας της Curia
Η διακυβέρνησή του είχε έναν και μόνο στόχο: τη συγκέντρωση εξουσίας. Αλλαγές στο Βατικανό, ανατροπές στη γραφειοκρατία, ταπεινώσεις υποψηφίων παπών (papabili), αναθέσεις καρδιναλικού αξιώματος σε περιφέρειες χωρίς επιρροή – όλα κινήσεις ελέγχου. Η συμφωνία με την Κίνα, που θεωρήθηκε καταστροφική για την υπόγεια καθολική κοινότητα, είχε τον ίδιο σκοπό: δεν θα υπάρχει άλλη εξουσία παρά η εξουσία του Φραγκίσκου.
Η καταστολή των παραδοσιακών καθολικών λειτουργιών —που επηρέασε έντονα την αμερικανική Εκκλησία— έγινε παράλληλα με την προνομιακή μεταχείριση της παραδοσιακιστικής Αδελφότητας του Αγίου Πίου Χ, την οποία ο Φραγκίσκος ουσιαστικά έβγαλε από τη σχισματική της θέση. Εκεί όπου ο νόμος είναι θολός, η εξουσία ανήκει στον ερμηνευτή.
Σε αυτό το πλαίσιο, η παποσύνη του Φραγκίσκου δεν ήταν ούτε φιλελεύθερη ούτε συντηρητική. Ήταν αυτοκρατορική. Ήταν μια ρωμαϊκή έκδοση του περονισμού – η πολιτική κουλτούρα που διαμορφώνει κάθε εξουσία στην Αργεντινή: χαοτική, προσωποπαγής, απρόβλεπτη, απόλυτη.
Τι έρχεται τώρα: αβεβαιότητα, πολιτικά παιχνίδια και το τέλος της «μόνιμης επανάστασης»
Η Εκκλησία για 12 χρόνια γύριζε γύρω από έναν μόνο άνθρωπο. Τώρα που αυτός δεν υπάρχει, το χάος παραμονεύει. Το Κολλέγιο των Καρδιναλίων, γεμάτο από σχετικά άγνωστα πρόσωπα που ο ίδιος διόρισε, δεν έχει αποκτήσει τη συνοχή που παραδοσιακά απαιτείται για την επιλογή νέου Πάπα. Η έλλειψη ξεκάθαρων φατριών αφήνει χώρο για εξωτερικές παρεμβάσεις – και γεωπολιτικές.
Ένα από τα πρόσωπα που φαίνονται να ξεχωρίζουν είναι ο Καρδινάλιος Ματέο Τσούπι, μια φιγούρα που διατηρεί επαφές τόσο με φιλελεύθερους όσο και με παραδοσιακούς, και παρουσιάζεται ως υποψήφιος σταθερότητας. Οι ΗΠΑ, μάλιστα, τον βλέπουν ευνοϊκά. Μετά από 12 χρόνια ταραχής, ίσως το ζητούμενο να μην είναι η καινοτομία αλλά η επιστροφή σε τάξη και λειτουργικότητα.
Η επόμενη μέρα για την Καθολική Εκκλησία
Η φιλελεύθερη πτέρυγα των Καθολικών ίσως θυμάται την εποχή Φραγκίσκου με νοσταλγία – ανάλογα με το τι θα ακολουθήσει. Ό,τι κι αν συμβεί, ένα είναι σίγουρο: θα μοιάζει παράξενο. Και δύσκολα θα υπάρξει όρεξη για επανάληψη αυτού του έργου.
«Après Francis, le déluge».
Μετά τον Φραγκίσκο, ο Κατακλυσμός.
