Αυτό που έμεινε στην ιστορία ως «καταλανική διαδικασία» ξεκίνησε το 2011, μια χρονιά που σήμερα μοιάζει πολύ μακρινή, όταν οι Καταλανοί εθνικιστές αποφάσισαν υπέρ του πρωτοποριακού δρόμου της απόσχισης από την Ισπανία μπροστά σε πολλές υποθέσεις διαφθοράς (ο τότε πρόεδρος της καταλανικής κυβέρνησης, Αρτούρ Μας, χρειάστηκε μάλιστα να πετάξει στο περιφερειακό κοινοβούλιο με ελικόπτερο για να αποφύγει τους διαδηλωτές που το περικύκλωσαν). Εκείνη την εποχή, υπήρχε οικονομική κρίση στη χώρα.
-
- Γράφει ο Χόρχε Σολέι
Ένας δημοσίως τροφοδοτούμενος καταλανικός μύθος περί θυματοποίησης πρότεινε ότι όλοι θα γίνονταν πλούσιοι αν επιτυγχανόταν η ανεξαρτησία. Αυτό οδήγησε σε ρεκόρ υποστήριξης του αυτονομισμού. Μια κρατικά χρηματοδοτούμενη εκστρατεία από την καταλανική κυβέρνηση έφτασε στο σημείο να υπόσχεται «παγωτό για επιδόρπιο κάθε μέρα» αν η Καταλονία αποσχιζόταν μόνο από την Ισπανία.
Η υποστήριξη για τον αυτονομισμό αυξήθηκε στις δημοσκοπήσεις, αλλά ποτέ δεν αντιπροσώπευσε όλους τους Καταλανούς. Από τότε που εμφανίστηκαν οι πρώτοι αυτονομιστές πριν από περισσότερο από έναν αιώνα, ποτέ δεν πέτυχαν πλειοψηφία. Ωστόσο, μια αποφασιστική αλλαγή επήλθε με την εισαγωγή της δημοκρατίας μετά τον θάνατο του Φράνκο, δηλαδή ένας εκλογικός νόμος που ευνόησε τους αυτονομιστές στην πολιτική αρένα. Ενώ στη Βαρκελώνη μια έδρα στο περιφερειακό κοινοβούλιο κοστίζει 50.000 ψήφους, στη Λέριδα αποκτάται με μόλις πάνω από 20.000 ψήφους.
Η «Καταλανική Δημοκρατία» διήρκεσε οκτώ δευτερόλεπτα
Τώρα είναι εύκολο να καταλάβει κανείς ότι οι αυτονομιστές εκπροσωπούνται στην καταλανική κυβέρνηση από τη δεκαετία του 1980. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει ότι η κρίση της διαδικασίας του καταλανικού διαχωρισμού είναι άλλο ένα σύμπτωμα της αυξανόμενης δυσλειτουργίας του καθεστώτος που προέκυψε στην Ισπανία με το Σύνταγμα του 1978.
Η διαδικασία διαχωρισμού έχει φτωχοποιήσει σοβαρά την Καταλονία, καθώς χιλιάδες επιχειρήσεις έχουν καταφύγει σε άλλες περιοχές της Ισπανίας και οι ξένες επενδύσεις έχουν μειωθεί κατακόρυφα. Κατέληξε με την τραγελαφική ανακήρυξη μιας «Καταλανικής Δημοκρατίας» που διήρκεσε οκτώ δευτερόλεπτα – όσος χρόνος παρήλθε πριν οι ίδιοι άνθρωποι που την ανακήρυξαν ανακοινώσουν ότι θα ανασταλεί – και τη φυγή του τότε προέδρου της καταλανικής κυβέρνησης Κάρλες Πουϊζντεμόντ στο πορτμπαγκάζ ενός αυτοκινήτου με προορισμό το Βέλγιο, ενώ εξαπάτησε τους «υπουργούς» του καλώντας τους για την επόμενη ημέρα.
Έκτοτε, η παρακμή της Καταλονίας συνεχίστηκε αμείλικτα και η μείωση της υποστήριξης των αυτονομιστών (στις τελευταίες περιφερειακές εκλογές του Μαΐου 2024, τα αυτονομιστικά κόμματα πέτυχαν το χειρότερο αποτέλεσμα από το 1980) διαμόρφωσε ένα καταλανικό κοινοβούλιο εξαιρετικά κατακερματισμένο, στο οποίο, μετά από αρκετούς μήνες, δεν κατέστη ακόμη δυνατό να επιτευχθεί συμφωνία για τον σχηματισμό κυβέρνησης.
Η έννοια της κυβέρνησης της Ισπανίας είναι αμφισβητήσιμη
Η αυτονομιστική διαδικασία στην Καταλονία φαίνεται να έχει φτάσει σε αδιέξοδο, αλλά ταυτόχρονα έχει εξαπλωθεί και ριζώσει στο εθνικό κοινοβούλιο της Μαδρίτης. Αυτό που βλέπουμε είναι ότι ορισμένες από τις αδυναμίες που υπήρχαν ήδη στο θεσμικό σχέδιο της Ισπανίας το 1978 ωθούνται τώρα στην τελική τους συνέπεια, απελευθερωμένες από όλα τα εμπόδια που, όπως μια παρωχημένη εκκρεμότητα, περιόριζαν ακόμη αυτές τις τάσεις διάλυσης.
Έτσι, ο ισπανικός εκλογικός νόμος προωθεί τον δικομματισμό, βλάπτει τα τρίτα κόμματα με ευρεία εθνική παρουσία και ευνοεί τα περιφερειακά αποσχιστικά κόμματα, τα οποία γίνονται τα κύρια κόμματα και αποφασίζουν για τη σύνθεση της κυβέρνησης. Έτσι, οι ισπανικές κυβερνήσεις σχηματίζονται συχνά μέσω ενός συμφώνου ατιμωρησίας για τις αυτονομιστικές ομάδες που μπορούν να κυβερνούν δεσποτικά στις περιφέρειές τους με αντάλλαγμα την υποστήριξή τους στο ισπανικό κοινοβούλιο.
Αλλά σήμερα, οι ομοιότητες μεταξύ των Καταλανών αυτονομιστών και της σοσιαλιστικής κυβέρνησης του Πέδρο Σάντσεθ υπερβαίνουν μια προσωρινή συμμαχία και αποτελούν έκφραση μιας πολιτικής συνεννόησης που φέρνει την Ισπανία κοντά σε ορισμένα αποτυχημένα κράτη. Για παράδειγμα, η ανοιχτή περιφρόνηση του νόμου και μια αντίληψη για την κυβέρνηση που υποθέτει ότι όποιος λαμβάνει την υποστήριξη του λαού είναι υπεράνω των επαχθών κανόνων, οι οποίοι ουσιαστικά θεωρούνται αντίθετοι με το πνεύμα του λαού.
Μετά το θάνατο του Φράνκο, η ισπανική δεξιά ήταν έτοιμη να κάνει παραχωρήσεις
Είτε η επίθεση και η υποταγή όλων των θεσμών που διατηρούν ένα ελάχιστο ποσοστό ανεξαρτησίας από την εκτελεστική εξουσία, ξεκινώντας φυσικά από τη δικαστική εξουσία. Είτε η ξεδιάντροπη χρήση των δημόσιων πόρων για τη γενναιόδωρη επιβράβευση των υποστηρικτών του κόμματος και την τροφοδοσία μιας γιγαντιαίας μηχανής προπαγάνδας που πληρώνεται με τα χρήματα των φόρων όλων μας. Είναι αυτά τα χαρακτηριστικά που είδαμε σε όλη τους την ωμότητα στον καταλανικό αυτονομισμό και που τώρα χαρακτηρίζουν και την κυβέρνηση του Πέδρο Σάντσεθ.
Πώς έφτασε σε αυτό το σημείο; Είναι λογικό να υποθέσουμε ότι, όπως έχει ήδη αναφερθεί, τα περισσότερα από αυτά τα προβλήματα είχαν ήδη καθοριστεί στο σύνταγμα του 1978. Ένα σύνταγμα που διαδέχθηκε το καθεστώς Φράνκο προκειμένου να αποφευχθεί μια απότομη ρήξη που θα έθετε σε κίνδυνο την οικονομική ευημερία της Ισπανίας από τη δεκαετία του 1960. Σε ένα καπρίτσιο που έχει επαναληφθεί αρκετές φορές από τότε, η ισπανική δεξιά ήταν έτοιμη να κάνει παραχωρήσεις σε όλους σχεδόν τους άλλους τομείς με αντάλλαγμα την οικονομική σταθερότητα.
Το Ισπανικό Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα διαδραμάτισε επίσης σημαντικό ρόλο στη διαπραγμάτευση αυτών των συμβιβασμών. Το PSOE ήταν ασήμαντο τα τελευταία χρόνια του Φρανκισμού, αλλά χάρη στην υποστήριξη των ΗΠΑ και κυρίως της γερμανικής Σοσιαλδημοκρατίας του Βίλι Μπραντ και του Χέλμουτ Σμιτ, κατάφερε να ξεπεράσει το Ισπανικό Κομμουνιστικό Κόμμα ως κεντρικό σημείο αναφοράς της Αριστεράς και να οδηγήσει την Ισπανία στο ΝΑΤΟ (και έτσι να κάνει το αντίθετο από αυτό που είχε υποσχεθεί στην πραγματικότητα στους ψηφοφόρους του).
Η Καταλονία πρέπει να εγκαταλείψει τις αποσχιστικές της φιλοδοξίες
Το σύνταγμα του 1978 επέλεξε ένα σύστημα κομματικής διακυβέρνησης που καθοδηγείται από μια δυναμική που παραμένει ξένη προς τη βούληση του εκλογικού σώματος και καθιστά την άμεση δημοκρατία σχεδόν αδύνατη. Σε αυτό το σύστημα, η διάκριση μεταξύ νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας εξαφανίζεται – ακόμη και η δικαστική εξουσία βρίσκεται σε μεγάλο βαθμό στα χέρια των κομμάτων.
Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των δυνάμεων το 1978 κατέληξαν σε μια σειρά από υπολογισμένες ασάφειες και άγραφες συμφωνίες, ιδίως με τους αυτονομιστές, οι οποίοι υποτίθεται ότι θα εγκατέλειπαν τις αποσχιστικές τους φιλοδοξίες με αντάλλαγμα την αυτοδιοίκηση. Σχεδόν μισό αιώνα αργότερα, οι συνέπειες είναι ορατές σε όλους.
Αυτό που ειπώθηκε για την ουτοπία του Μαρξ, ότι θα λειτουργούσε μόνο σε έναν κόσμο όπου όλοι είναι άγγελοι, θα μπορούσε να ειπωθεί και για το σύνταγμα του 1978. Ίσως θα μπορούσε να λειτουργήσει αν όλοι οι πολιτικοί ήταν τίμιοι, πιστοί, γενναιόδωροι και υπεύθυνοι άνθρωποι.
Η κατήχηση και η προπαγάνδα είναι μέσα για τη διατήρηση της εξουσίας
Αυτό δεν συνέβαινε στην περίπτωση αυτή. Τις πρώτες ημέρες, ορισμένοι βουλευτές και αξιωματούχοι μπορεί να ξεγελάστηκαν από μια ορισμένη ψευδαίσθηση – αλλά σύντομα έγινε σαφές ότι το σύστημα ήταν ανίκανο να περάσει το βάπτισμα του πυρός, να λειτουργήσει σωστά ακόμη και όταν στο τιμόνι ανέβηκαν πραγματικοί πολιτικοί με σάρκα και οστά.
Η εξέλιξη στις ισπανικές περιφέρειες που σήμερα ονομάζονται αυτόνομες κοινότητες είναι πολύ αποκαλυπτική σε αυτό το σημείο. Στις περιφέρειες που αφέθηκαν στα αυτονομιστικά κόμματα, είτε μέσω εκλογικών νόμων που τα ευνοούσαν είτε με αντάλλαγμα την υποστήριξή τους στο εθνικό κοινοβούλιο, έδωσαν τα πάντα για να δημιουργήσουν «μίνι-κράτη».
Σε αυτά, έχουν αφιερωθεί τεράστιοι πόροι για να σπείρουν το μίσος για την Ισπανία μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος και του ελέγχου των τοπικών μέσων ενημέρωσης, με την ελπίδα να διευρύνουν την εκλογική τους βάση. Ταυτόχρονα, με ατελείωτες επιδοτήσεις, οι αυτονομιστές ευνόησαν την ανάδυση μιας νέας επιχειρηματικής τάξης πιστής σε εκείνους στους οποίους οφείλουν όλες τις περιουσίες τους. Παρόλο που αυτή η πολιτική έχει οδηγήσει στην εξαθλίωση ολόκληρων περιοχών, το μείγμα κατήχησης και προπαγάνδας, σε συνδυασμό με έναν επιθετικά παιγμένο ρόλο θύματος, έχει αποδειχθεί αποτελεσματικό μέσο διατήρησης της εξουσίας.
Η κυβέρνηση της Καταλονίας παραμένει σε άρνηση
Ωστόσο, το πρόβλημα δεν έγκειται μόνο σε αυτή την απερίσκεπτη αναβίωση των φυγόκεντρων δυνάμεων στη χώρα, αλλά και στην αποτυχία των μηχανισμών και των θεσμών που υποτίθεται ότι θα τις περιόριζαν. Στην Καταλονία, για παράδειγμα, η περιφερειακή και η τοπική αυτοδιοίκηση έχουν επανειλημμένα αρνηθεί να εφαρμόσουν τον νόμο. Τόσο η άρνηση διδασκαλίας της ισπανικής γλώσσας στα σχολεία – η οποία παρεμπιπτόντως παραβιάζει επίσης τη Σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού – όσο και η παραβίαση του νόμου για τη σημαία, όταν η ισπανική σημαία δεν κυμάτιζε πλέον σε ορισμένα δημαρχεία, αποτελούν απόδειξη αυτού.
Αυτά τα θέματα επιπλήχθηκαν δημόσια και υπάρχουν ακόμη και δικαστικές αποφάσεις κατά των αυτονομιστών ηγετών – οι οποίες ωστόσο δεν εφαρμόστηκαν ποτέ. Πιθανώς για να μη διακινδυνεύσουν οι συμφωνίες μεταξύ των μερών. Ίσως ακόμη και σε όλες αυτές τις περιπτώσεις να υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που πιστεύουν ότι πρόκειται για ήσσονος σημασίας ζητήματα. Η αλήθεια όμως είναι ότι παραβιάστηκε μια θεμελιώδης αρχή που έπληξε τα θεμέλια της Ισπανίας του 1978. Αυτό που θεωρήθηκε ένα ασήμαντο ζήτημα από όλους τους εμπλεκόμενους εκείνη την εποχή οδήγησε, λόγω της δικής του αδράνειας, σε μια απόπειρα πραξικοπήματος στην Καταλονία, η οποία εξακολουθεί να κυριαρχεί στην πολιτική ζωή της Ισπανίας.
Το κράτος δικαίου ξεθωριάζει στην Ισπανία
Υπάρχει διέξοδος από αυτή την κατάσταση; Δύσκολα. Όσον αφορά τον ελαττωματικό εκλογικό νόμο, η αναγκαία μεταρρύθμισή του έχει αναβληθεί επ’ αόριστον παρά τη δεσμευτική ψηφοφορία. Αυτό είναι λογικό αν αναλογιστεί κανείς ότι οι υπεύθυνοι για την αλλαγή του νόμου είναι οι δικαιούχοι του.
Έτσι λειτουργούν τα πάντα στο πλαίσιο του σημερινού συστήματος. Σε αυτό το πολιτικό πλαίσιο, δεν είναι καν απαραίτητο να καταστραφεί το διφορούμενο πλαίσιο του Συντάγματος του 1978 για να εγκατασταθεί ένα σύστημα που εξασφαλίζει ένα καλά λαδωμένο πελατειακό σύστημα με πλήρη ατιμωρησία ενώπιον του νόμου. Ακόμη και το Συνταγματικό Δικαστήριο είναι σε κάποιο βαθμό ενσωματωμένο σε αυτό το σύστημα.
Αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι πρόσφατα ανέτρεψε μια απόφαση που καταδίκαζε σοσιαλιστές ηγέτες της Ανδαλουσίας για εκτροπή επιδομάτων ανεργίας, η οποία είχε προηγουμένως επικυρωθεί σε αρκετές περιπτώσεις. Έτσι, σχεδόν μισό αιώνα μετά το 1978, η Ισπανία βρίσκεται πιο κοντά στην αποτυχημένη περονιστική Αργεντινή παρά στις χώρες που έχουν νομικές εγγυήσεις, σταθερούς θεσμούς και όρια στην κρατική αυθαιρεσία – όλα τα επιτεύγματα που εξαφανίζονται μπροστά στα ανίκανα μάτια μας στην Ισπανία.
Πηγή: Junge Freiheit
